I Ladins i é na popolazion de mendránza che vif ntel cuor de le Dolomiti, loghei nte le cinch val de Gherdëna, Badia, Fascia, Fodom-Col e Ampëz e despartis fora nte ntrei province desferente: Bolsán (Val Badia e Val Gherdëna), Trënt (Val de Fascia), Belum (Fodom, Col e Ampëz).
Chësta popolazion la descor n lengaz che nasc nten temp trop dalonc, l ladin, che nte vigni val l à na sua varieté.
L ladin l ven fora da n mescedoz, n temp desferenti, del latin coi lengac descorësć da la jent del luoch. Al di da ncoui i é trei le ijole de lengaz ladin: chëla friulana, chëla rumáncia e chëla dolomitica scituada ntourn l sela.
L Istitut Cultural Ladin Cesa de Jan l laora per stravardé le desferenti sort de ladin descorëst nte, n Ampëz, a Col e a Fodom. De chëste, presciapuoch l medemo l é l descore per da Col e n Fodom, l ampezan l à de le sue carateristeghe de lengaz n cin desvalive.